اعمال شب‌های قدر بر دو نوع است؛ اعمالی که در هر سه شب انجام می‌شود و به اعمال مشترک معروف است و اعمالی که مخصوص هر یک از شب‌های مبارک نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم است.
شب قدر مهم‌ترین و پر فضیلت‌ترین موقعیت سال شناخته می‌شود که خداوند آن‌ها را در یکی از روزهای نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان پنهان کرده است. در اهمیت آن همین بس که امور کل سال در این شب تقدیر می‌شود. به همین علت در مفاتیح‌الجنان شیخ عباس قمی اعمالی را برای این شب نقل کرده است که در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
اعمال شب‌های قدر بر دو نوع است:
اعمالی که در هر سه شب انجام می‌شود و به اعمال مشترک معروف است و اعمالی که مخصوص هر یک از شب‌های مبارک نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم است.
اعمال مشترک:
-----------------
اوّل: غسل
علامه مجلسی فرموده که غسل این شب‌ها را بهتر است که مقارن غروب آفتاب باشد که نماز شام را با غسل بخواند.
دوّم: دو رکعت نماز
از رسول اکرم (ص) روایت شده که فرمود: هر کسی در شب قدر دو رکعت نماز بخواند، در هر رکعت بعد از حمد هفت بار سوره «قل هو اللّه أحد» را بخواند، بعد از سلام مرتبه بگوید: اَسْتَغْفِرُ اللّه وَ اَتُوبُ اِلَیْهِ، از جای خود برنخیزد جز اینکه خداوند او را و پدر و مادرش را بیامرزد و فرشتگانی بفرستد که تا رمضان آینده برای او حسنات بنویسند و فرشتگانی برانگیزد که در بهشت برای او درخت بکارند، کاخ بسازند، چشمه جاری کنند و از دنیا نمی‌رود جز اینکه همه این‌ها را مشاهده کند.
سوم: احیا
امام جواد (ع) از طریق پدران بزرگوارش از امام باقر (ع) روایت می‌کند که فرمود: هر کسی شب قدر را احیا بدارد، خداوند گناهان او را می‌آمرزد، اگرچه به تعداد ستاره‌های آسمان، به سنگینی کوه‌ها و وزن دریاها باشد.
چهارم: قرآن سر گرفتن
ابتدا قرآن را در مقابل خود بگشاید و بگوید:
اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ بِکِتابِکَ الْمُنْزَلِ، وَ ما فیهِ وَ فیهِ اسْمُکَ الاْکْبَرُ، وَاَسْماَّؤُکَ الْحُسْنی، وَما یُخافُ وَ یُرْجی اَنْ تَجْعَلَنی مِنْ عُتَقاَّئِکَ مِنَ النّارِ
- مصحف شریف را بگیرد و بر سر بگذارد و بگوید:
اَللّهمَّ بِحَقِّ هذاالقُرآنِ وَ بِحَقِّ مَن اَرسَلتَه بِه وَ بِحَقِ کُلِّ مومنٍ مَدَحتَه ُ فیهِ وَ بِحَقِّکَ عَلَیهِم فلا اَحَدَ اَعرَفُبِ بِحَقِّکَ مِنکَ.
ده مرتبه بگوید: بِکَ یا الله
ده مرتبه: بِمُحَمَّدٍ
ده مرتبه: بِعلیٍّ
ده مرتبه: بِفاطِمَةَ
ده مرتبه: بِالحَسَنِ
ده مرتبه: بِالحُسَین ِ
ده مرتبه: بِعلیّ بنِ الحُسین
ده مرتبه: بِمُحَمَّدِ بنِ عَلِیٍّ
ده مرتبه: بِجَعفَر بنِ مُحَمَّدٍ
ده مرتبه: بِموُسی بنِ جَعفَر ٍ
ده مرتبه: بِعلیِّ بنِ مُوسی
ده مرتبه: بِمُحَمَّدِ بنِ عَلِیٍّ
ده مرتبه: بِعَلِیِّ بنِ مُحَمَّدٍ
ده مرتبه: بِالحَسَنِ بنِ عَلِیٍّ
ده مرتبه: بِالحُجَّةِ.
پس هر حاجت که دارد بخواهد
پنجم: زیارت امام حسین (ع)
در خبر است که چون شب قدر می‌شود منادی از آسمان هفتم ندا می‌کند از بُطنان عرش که حقّ تعالی آمرزیده هر که را که به زیارت قبر حُسین (ع) آمده است.
ششم: دعای جوشن کبیر
جوشن در لغت به معنای زره است، کسی که این دعا را بخواند همانند کسی است که زره محکمی بر تن کرده باشد که هیچ شمشیری در آن کارگر نباشد.
دعای جوشن کبیر شامل هزار و یک نام از اسامی حسنای خداوند منان را در یک‌صد فصل در بر دارد، این دعا را جبرئیل امین به رسول اکرم (ص) در برخی از غزوات آموخته است. برای این دعا آثار شگفت فراوانی نقل شده است.
جبرئیل امین به پیامبر اکرم (ص) عرضه کرد: خداوند منان می‌فرماید: من پیش از آنکه جهان را بیافرینم به پنج هزار سال، این دعا را بر سرادق عرش نوشته بودم، هر بنده‌ای آن را در اول ماه رمضان با نیت خالص بدون آمیخته با شک بخواند پاداش شب قدر به او بدهم.
هفتم: صد رکعت نماز
در هریک از شب‌های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم یک‌صد رکعت نماز می‌خواند که بعد از هر دو رکعت سلام می‌دهد. در دو شب بیست و یکم و بیست و سوم تأکید شده که در هر رکعت از یک‌صد رکعت بعد از حمد ۱۰ بار سوره «قل هو اللّه أحد» خوانده شود. علامه مجلسی فرموده: کسی که ضعف داشته باشد می‌تواند صد رکعت را نشسته بخواند.
هشتم:
بخواند: اَللّهُمَّ اِنّی اَمْسَیْتُ لَکَ عَبْداً داخِراً لا اَمْلِکُ لِنَفْسی نَفْعاً وَلا ضَرّاً
وَلا اَصْرِفُ عَنْها سُوَّءاً اَشْهَدُ بِذلِکَ عَلی نَفْسی، وَاَعْتَرِفُ لَکَ بِضَعْفِ قُوَّتی وَقِلَّةِ حیلَتی فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ، وَاَنْجِزْ لی ما وَعَدْتَنی وَ جَمیعَ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ مِنَ الْمَغْفِرَةِ فی هذِهِ اللَّیْلَةِ، وَاَتْمِمْ عَلَیَّ ما اتَیْتَنی فَاِنّی عَبْدُکَ الْمِسْکینُ الْمُسْتَکینُ الضَّعیفُ الْفَقیرُ الْمَهینُ، اَللّهُمَّ لا تَجْعَلْنی ناسِیاً لِذِکْرِکَ فیما اَوْلَیْتَنی، وَلا غافِلاً لاِِحْسانِکَ فیما اَعْطَیْتَنی وَلا ایِساً مِنْ اِجابَتِکَ وَاِنْ اَبْطَاَتْ عَنّی، فی سَرّاَّءَ اَوْ ضَرّاَّءَ اَوْ شِدَّةٍ اَوْ رَخاَّءٍ اَوْ عافِیَةٍ اَوْ بَلاَّءٍ اَوْ بُؤْسٍ اَوْ نَعْماَّءَ، اِنَّکَ سَمیعُ الدُّعاَّءِ
و این دعا را کفعمی از امام زین‌العابدین (ع) روایت کرده که در این شب‌ها می‌خوانده در حال قیام و قعود و رکوع و سجود.
از پیامبر اکرم (ص) پرسیدند: اگر شب قدر را درک کنم، از خدا چه بخواهم؟ فرمود: «عافیت و سلامتی». مرحوم فشارکی نقل فرموده که در این سه شب، سوره «یس» را سه بار بخوان، یکی برای حیات و زندگی خود، دوم برای وسعت معیشت و روزی خود، سومی برای سلامتی و تندرستی خود.
مرحوم فشارکی فرموده: در هر یک از شب‌های قدر، ۱۰ بار بگو: «اَللّهُمَّ إِنَّکَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ، فَاعْفُ عَنِّی یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ»
در اعمال مخصوص شب نوزدهم ماه رمضان نیز آمده است:
اوّل؛ ۱۰۰ مرتبه «اَسْتَغْفِرُاللّهَ رَبّی وَ اَتُوبُ اِلَیْهِ»
دوّم؛ ۱۰۰ مرتبه «اَللّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ اَمیرِ الْمُؤْمِنینَ»
سوّم؛ بخواند دعاء یا ذَاالَّذی کانَ که متن آن به این شرح است:
یا ذَاالَّذی کانَ قَبْلَ کُلِّشَیْءٍ ثُمَّ خَلَقَ کُلَّشَیْءٍ، ثُمَّ یَبْقی وَیَفْنی کُلُّشَیْءٍ یا ذَا الَّذی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیءٌ، وَیا ذَاالَّذی لَیْسَ فِی السَّماواتِ الْعُلی وَلا فِی الاْرَضینَ السُفْلی، وَلا فَوقَهُنَّ وَلا تَحْتَهُنَّ وَلا بَیْنَهُنَّ اِلهٌ یُعْبَدُ غَیْرُهُ، لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لا یَقْوی عَلی اِحْصاَّئِهِ اِلاّ اَنْتَ، فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمِّدٍ صَلوةً لا یَقْوی عَلی اِحْصاَّئِها اِلاّ اَنْتَ
چهارم
بخواند: اَللّهُمَّ اْجْعَلْ فیما تَقْضی وَتُقَدِّرُ مِنَ الاْمْرِ الْمَحْتُومِ، وَفیما تَفْرُقُ مِنَ الاْمْرِ الحَکیمِ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ، وَفِی الْقَضاَّءِ الَّذی لا یُرَدُّ وَلا یُبَدَّلُ، اَنْ تَکْتُبَنی مِنْ حُجّاجِ بَیْتِکَ الْحَرامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمُ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئاتُهُمْ، وَاجْعَلْ فیما تَقْضی وَتُقَدِّرُ اَنْ تُطیلَ عُمْری وَتُوَسِّعَ عَلَیَّ فی رِزْقی، وَتَفْعَلَ بی کَذا وَکَذا
بهترین اعمال در این شب‌ها توبه، استغفار، ندامت از اعمال گذشته، تصمیم برای آینده، تلاش برای جبران گذشته، دعای خیر برای خویش و دیگران است که دعای دیگران در غیاب آن‌ها روزی را فراخ کرده، ناملایمات را دفع می‌کند.
پیامبر اکرم (ص) نیز فرموده‌اند: حضرت موسی (ع) عرضه داشت: بار خدایا من قرب ترا می‌خواهم، خطاب شد: قرب من برای کسی است که شب قدر را بیدار بماند.
عرض کرد: خدایا من رحمت تو را می‌خواهم، خطاب شد: رحمت من برای کسی است که در شب قدر بر بینوایان ترحم کند. گفت: خدایا من گذشتن از صراط را می‌خواهم، خطاب شد: آن برای کسی است که در شب قدر صدقه بدهد.
عرض کرد: الهی من از میوه‌ها و درختان بهشتی می‌خواهم، خطاب آمد: آن برای کسی است که در شب قدر تسبیح بگوید. عرضه داشت: بار خدایا، من نجات از آتش جهنم را می‌خواهم، خطاب شد: آن برای کسی است که در شب قدر استغفار کند. گفت: خدایا من خشنودی تو را خواستارم، خطاب آمد: خشنودی من برای کسی است که در شب قدر دو رکعت نماز بخواند.
از این حدیث شریف استفاده می‌شود که شب قدر، شب احیا، استغفار، تصدق، تسبیح، ترحم بر مساکین و نماز است.
اعمال خاص شب نوزدهم ماه رمضان
شب نوزدهم رمضان: این شب با عظمت آغاز شب هاى قدر است و شب قدر آن شبى است که در طول سال، شبى به خوبی و فضلیت آن یافت نمى شود. عمل در این شب از عمل در طول هزار ماه بهتر است و تقدیر امور سال در این شب صورت می گیرد و فرشتگان و روح که اعظم فرشتگان الهى است، در این شب به اذن پروردگار به زمین فرود می آیند و به محضر امام زمان (عج) مى رسند و آنچه را که براى هر فرد مقدّر شده بر آن حضرت عرضه می دارند.
صد مرتبه گفته شود: "اَستَغفُرِاللهَ رَبی وَ اَتوبُ اِلَیه"
صد مرتبه گفته شود: "اَللّهُمَّ العَن قَتَلَةَ اَمیرَالمومنینَ"
خواندن دعاهای زیر:
اعمال خاص شب بیست و یکم ماه رمضان
۱) خواندن دعای جوشن‌کبیر
۲) خواندن دعای زیر:
اعمال خاص شب بیست و سوم ماه رمضان
خواندن سوره‌های مبارک عنکبوت، روم و دخان
هزار مرتبه خواندن سوره قدر
خواندن دعاهای جوشن‌کبیر، مکارم‌الاخلاق و افتتاح
خواندن دعای فرج
"أَللّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنْ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلى آبائِهِ فِی هذِهِ السَّاعَةِ وَفی کُلِّ ساعَة وَلِیّاً وَحافِظاً وَقائِداً وَناصِراً وَدَلِیلاً وَعَیْناً حَتَّى تُسْکِنَهُ أَرْضَکَ طَوْعاً وَتُمَتِّعَهُ فِیها طَوِیلاً َ"
5.خواندن ۸ رکعت نماز و طلب استغفار و دعا برای خلق خدا
0123 قالیشویی محدوده باقری ۷۷۹۰۰۸۹۱
